Over ADHD bij volwassenen en de voordelen van natuur en paarden coaching
Over ADHD (en ADD) bestaan een hoop (voor)oordelen en fabels. Mensen zien een druk jongetje voor zich, stuiterend door de kamer of het klaslokaal. Of iemand die constant in de weer is en honderduit praat. Of juist een dromer, iemand die in zichzelf gekeerd voor zich uit staart, ‘een beetje autistisch’ is zelfs (zie mijn vorige blog als je hier meer over wilt lezen). Of een echte chaotische professor, die z’n bril zoekt terwijl die op z’n hoofd staat. Al deze beelden kunnen kloppen, maar het hoeft natuurlijk niet.
Over AD(H)D bij kinderen en jongeren is al heel veel bekend en zijn er ook een hoop mogelijkheden en hulpmiddelen om ze te ondersteunen in hun ontwikkeling, op school en/of thuis. Er wordt veel over gesproken en geschreven, positief en negatief, maar het beeld wordt in ieder geval steeds genuanceerder en het taboe is er intussen wel af. Over AD(H)D bij volwassenen (en ouderen!) wordt in mijn ogen minder gesproken en is nog niet zoveel algemeen bekend. Of ‘dan heeft men de sticker, en dan?’, of ‘zo ben ik nou eenmaal’. Een pilletje is vaak niet de (gewenste) oplossing. Zowel de impact alsook de behandelmogelijkheden van ADHD worden vaak erg onderschat, zelfs in de GGZ. Daarom, én vanwege de voordelen van natuur en paarden coaching voor deze doelgroep, wijd ik er deze blog aan.
Wat is ADHD?
Eerst even dit; ADHD staat voor ‘aandacht deficiëntie-/ hyperactiviteitstoornis’, oftewel een neurobiologische ontwikkelingsstoornis met als hoofdkenmerken aandacht tekort en/of hyperactiviteit en impulsiviteit. Hierdoor is het voor mensen met ADHD lastiger om zich te concentreren, om te plannen en hun activiteiten volgens plan uit te voeren, om af te maken waar ze aan beginnen, om op hun beurt te wachten, om eerst te denken voor ze iets doen, om rust te vinden en te ontspannen en om zichzelf af te remmen. Volle gas zoals een Porsche, maar dan met de rem van een Trabant, zeggen ze wel eens.
Een ontwikkelingsstoornis is bovendien een aangeboren aandoening, waar iemand dus al vanaf de kindertijd last van heeft; in het geval van ADHD moeten er vóór het 12e levensjaar al symptomen aanwezig zijn. Deze beïnvloedt de hele ontwikkeling. Wanneer iemand voldoende symptomen heeft van aandachtsproblemen en/of van hyperactiviteit/impulsiviteit, én hier op verschillende levensgebieden (zoals school, werk, hobby’s, thuis) al vanaf de kindertijd problemen door ervaart, kan de diagnose gesteld worden. Niet alleen ‘een beetje druk’ dus.
Er worden verschillende typen van ADHD onderscheiden: het overwegend onoplettende beeld (ook wel ADD genoemd), het overwegend hyperactieve/impulsieve beeld en het gecombineerde beeld (meest voorkomende vorm van ADHD). Wanneer niet aan alle criteria volledig wordt voldaan, maar er wel duidelijke beperkingen in het functioneren zijn, kan nog de ongespecificeerde variant vastgesteld worden. ADHD van het gecombineerde beeld en ADD komen het meeste voor en zijn ook het meest bekend (respectievelijk ca. 85% en 10-12%).
Oorzaken
Zoals gezegd is het een neurobiologische ontwikkelingsstoornis. Met ‘neurobiologisch’ wordt bedoeld dat (zover bekend) de oorzaak van ADHD ligt in het feit dat de hersenen anders werken. Specifieker gezegd, is er een tekort aan neurotransmitters noradrenaline en dopamine in de voorste hersengedeelten. Hierdoor kunnen deze hersengebieden minder goed met elkaar kunnen communiceren. Als gevolg hiervan ontstaan de concentratieproblemen, moeite met impulsen onderdrukken en problemen met sturen en plannen van gedrag. ADHD is voor zo’n 70% erfelijk bepaald; dus als jij het hebt, dan is de kans groot dat nog iemand in jouw gezin het heeft. Bepaalde factoren kunnen het risico op ADHD verhogen. Denk aan: stress, roken en/of drinken tijdens de zwangerschap, vroeggeboorte, een laag geboortegewicht en zuurstoftekort bij de geboorte.
Recent onderzoek toont aan dat er waarschijnlijk niet alleen in de hersenen, maar ook in andere delen van het lichaam afwijkingen te vinden zijn bij mensen met ADHD. Men ziet vaker bijkomende oogafwijkingen in de ogen (zoals bij- of verziendheid, kleurenblindheid, overgevoeligheid voor licht), een verlate melatonineproductie (met als gevolg een verlate slaapfase en vaak slaaptekort of andere slaapproblemen) en darmaandoeningen. Darmen worden ook wel onze 2e hersenen genoemd en produceren een stofje waarvan dopamine wordt gemaakt, dus het is aannemelijk dat er een verband is. Hoe dit precies zit, moeten we nog ontdekken.
Gevolgen
ADHD komt bij ca. 1-3% van de bevolking voor en wordt het vaakst bij kinderen en jongeren vastgesteld. Het kan zijn dat kinderen gaandeweg steeds minder last van hun ADHD-symptomen krijgen, ofwel doordat ze er ‘overheen groeien’, ofwel doordat ze zelf en met hulp vanuit hun omgeving steeds beter ermee om kunnen gaan. Echter, de meesten houden ook symptomen in hun volwassenheid. Andersom komt ook voor, dat mensen pas in de volwassenheid (zichtbaar) last krijgen van hun ADHD, doordat ze steeds meer verantwoordelijkheden krijgen en steeds meer zelf moeten doen en regelen. Of je hebt je leven zo ingericht en kunt problemen compenseren, dat je er amper last van hebt.
Ongeveer 75% van de mensen met ADHD heeft echter ook last van andere stoornissen, zoals autismespectrumstoornissen, leerstoornissen (zoals dyslexie en dyscalculie), en bijkomende psychische problemen, zoals angst, depressie, verslaving en persoonlijkheidsproblematiek. Dit is niet gek, aangezien ADHD een leven lang zo’n grote impact heeft op meerdere levensgebieden. Vaak zijn deze andere klachten aanleiding om hulp te zoeken en blijkt de ADHD een onderliggende factor te zijn die tot problemen heeft geleid.
ADHD, en dan?
Oké, dan heb je ADHD. Mensen kunnen heel verschillend reageren op het krijgen van de diagnose. Je denkt ‘oké, dan weet ik dat’ en denkt er verder niet meer veel over na. Of je denkt opgelucht ‘hè hè, eindelijk een verklaring voor de moeilijkheden waar ik al zo lang tegenaan loop!’. Of je bent teleurgesteld en gefrustreerd, omdat het niet eerder is vastgesteld en je er nu pas achter komt. Hoe dan ook, wanneer de diagnose ADHD bij jou of je dierbare wordt vastgesteld, begin je vaak aan een heel nieuw hoofdstuk. Je zoekt dingen op, krijgt informatie of hoort van alles in je omgeving over wat ADHD nou eigenlijk is. Juiste én onjuiste informatie, objectieve gegevens en allerlei meningen en oordelen.
Het is belangrijk om dan goede ‘psycho-educatie’ te krijgen: uitleg over wat ADHD nou precies inhoudt, hoe de diagnose gesteld wordt, wat de gevolgen van ADHD zijn (geweest) op je leven, je opleiding/werk, relaties en zelfbeeld en wat de behandelmogelijkheden zijn. Deze uitleg is nodig om meer inzicht te krijgen in je ADHD en jezelf, je klachten en om dit allemaal goed te kunnen verwerken. Alleen een stempel is niet het doel. Een passende verklaring en een positief perspectief, daar gaat het om! Lotgenotencontact kan daar ook bij helpen, in het proces van bewust worden en inzicht verkrijgen, maar ook steun vinden en verwerken. Hoe je dit verwerkt, is heel persoonlijk en individueel, net zoals ADHD bij iedereen net weer anders uit ziet. Je eigen temperament en karakter en persoonlijke ervaringen en talenten spelen daarbij natuurlijk ook een belangrijke rol.
Gezellig druk…
Behalve klachten en problemen die je door je ADHD kunt ervaren of tegenkomen, zijn er natuurlijk ook positieve kanten te noemen. Persoonlijk vind ik mensen met ADHD vaak heel leuk om mee te werken, hun humor en vaak tomeloze energie is aanstekelijk en hun hoge tempo en creatieve chaos beschouw ik als een uitdaging! Ik moet dan echt mijn best doen om ze te blijven volgen en af en toe wat bij te sturen, dat houdt me scherp. En het geklets vind ik meestal ook juist gezellig.
Voorbeelden van positieve aspecten van ADHD zijn:
- Creativiteit
- Intuïtie
- Snel en ‘out of the box’ denken
- Bij voldoende uitdaging en de juiste druk goed presteren
- Sociaal en humoristisch
- Nooit saai
- In het ‘hier en nu’ leven
- Optimistische instelling
Misschien heb jij nog meer voorbeelden van positieve kanten van ADHD? Laat het me weten en ik vul de lijst graag aan!
Coaching
Helaas zijn het vaak niet deze positieve eigenschappen waardoor mensen hulp gaan zoeken. Behalve goede uitleg is er dan meer nodig. Mensen hebben last van hun chaos en hun onrust, presteren onder hun niveau, verliezen het overzicht en komen in de problemen. Relaties lijden onder je impulsieve uitspattingen of het gebrek aan aandacht, je raakt sneller in conflict en wanneer alledaagse dingen jou meer moeite kosten dan een ander, raakt ook je zelfvertrouwen in een dip. Ook de snel wisselende emoties en stemmingen en bijkomende klachten kunnen heel belemmerend zijn. Een mooi model wat in de cognitieve gedragstherapie vaak gebruikt wordt om deze samenhang inzichtelijk te maken, is het model van Safren:
Medicatie kan helpen om het functioneren van de hersenen te verbeteren, zodat je je beter kunt concentreren en beheersen (bovenste vakje). Echter zoals gezegd, een pilletje werkt niet altijd of wil niet iedereen. Specialistische behandeling in de GGZ kent vaak lange wachttijden en is ook lang niet altijd nodig. Coaching gericht op de functionele beperkingen, stemmingsklachten, negatieve gedachten en zelfbeeld en ineffectieve coping mechanismen kan dan een laagdrempelige en effectieve oplossing zijn (de onderste vakjes).
Als coach kan ik samen met jou gericht aan de slag om bijvoorbeeld
- beter te leren plannen en organiseren,
- prioriteiten leren stellen,
- je administratie en financiën beter beheren,
- doelen leren stellen én bereiken,
- je impulsen beter leren beheersen,
- emoties beter leren hanteren,
- je aandacht beter leren richten,
- en je sociale en communicatie vaardigheden verbeteren.
Maar natuurlijk ook meer algemene thema’s kunnen in coaching aan bod komen, zoals acceptatie/verwerking van je diagnose en de impact daarvan, negatieve gedachtenpatronen leren herkennen en doorbreken, beter leren ontspannen, je zelfvertrouwen vergroten en je nachtrust bevorderen. Door mijn jarenlange ervaring met mensen met ADHD van alle leeftijden in de GGZ én persoonlijke omgeving, begrijp ik wat je doormaakt en weet ik wat je kan helpen. Ook ken ik onze grenzen en kan ik je helpen wegwijs maken in hulpverleningsland, als er toch meer nodig is. Wanneer je lang moet wachten op een traject in de GGZ, kan ik ter overbrugging alvast ondersteuning bieden en kunnen we wat voorwerk doen.
Voordelen van natuur en paarden coaching
Los van de mijn persoonlijke voorkeur voor coaching in de buitenlucht en de voordelen die het voor iedereen kan hebben, geloof ik dat het juist in het bijzonder werkzaam is voor mensen met ADHD. Natuur of wandel coaching heeft namelijk als belangrijk voordeel dat je niet een hele sessie stil hoeft te zitten, elkaar aan moet kijken en moet proberen te concentreren op het gesprek. Je kunt praten, rondkijken en tegelijkertijd bewegen, hetgeen voor iemand met ADHD vaak veel prettiger voelt en focussen op het gesprek meestal makkelijker maakt. Ook kun je praten en doen afwisselen, waardoor je gelijk al nieuwe ervaringen kunt opdoen en veel effectiever leert. Daarbij is de natuur kalmerend en stress verlagend, nog meer pluspunten dus!
Paarden coaching kan ook heel effectief zijn voor mensen met ADHD, omdat ook dieren een kalmerend effect hebben op mensen. Bovendien zijn dieren meesters in ‘Mindfulness’. Ze zijn altijd in het hier en nu en worden niet afgeleid door allerlei gedachten, herinneringen, zorgen over te toekomst, of wat dan ook. Ze zijn gewoon. In coaching kunnen ze je helpen door je onrust te spiegelen en je zo meer bewust maken van wat in je speelt én meer innerlijke rust te vinden. Ze geven je zelf het perfecte voorbeeld en directe, oordeelsvrije feedback als je weer even afgeleid raakt.
Meer weten?
Heb je AD(H)D of ken je iemand die dat heeft? Wil je er meer over weten? Of worstel je met een bepaalde vraag of probleem waar je graag mee aan de slag wilt? Laat het me weten en bel of mail!
Hier ook nog een aantal interessante links over ADHD: