ACT in de natuur

ACT & buitenpsychologie

Vlak voor mijn vakantie afgelopen maand, kreeg ik de leuke vraag om een blog te schrijven over ACT & buitenpsychologie, voor het e-magazine ‘ACT in Actie‘ van Tim Batink en zijn collega’s. Aangezien ik zelf erg enthousiast ben over het geven van ACT (Acceptance and Commitment Therapy) in de natuur, schoot ik meteen in de spreekwoordelijke pen (lees: mijn notitieblok op de telefoon, tijdens het wachten op het vliegveld). Het formele artikel komt binnenkort in hun nieuwe nieuwsbrief, maar hier alvast een voorproefje met een verhaal uit de praktijk. Met deze blog neem ik jullie mee in hoe mooi ACT en de natuur elkaar versterken. Een natuurlijke combinatie.

De ‘hexaster’ afgeleid van: Klomp, F. & Steeman, M. (2020). Psychologische flexibiliteit in het onderwijs: doen wat werkt met hart en ziel. Acceptatie- en commitmenttraining. Amsterdam: Uitgeverij SWP.

Een waarde(n)vol begin

We ontmoeten elkaar bij ‘mijn’ groene wachtruimte, het bankje naast de gele fiets. Ze heeft zich bij me aangemeld ‘omdat ze graag buiten is’ en wandeltherapie zo de drempel voor haar verlaagt om lastige thema’s aan te kijken. We starten onze kennismaking en onze wandeling, waarin we samen langs haar huidige klachten lopen, hoe deze zijn ontstaan na een aantal tegenslagen in haar leven en hoe haar vertrouwde coping nu niet meer lijkt te werken. We onderzoeken ook haar levensverhaal en hoe deze coping daarin is ontstaan en ooit wel helpend was. En we verkennen haar hulpvraag, hoe ze graag wil leren anders met haar emoties en stress om te gaan en haar leven meer wil gaan leiden volgens haar eigen waarden en behoeften. Met meer veerkracht én plezier.

Dit is een korte beschrijving van een intake zoals ik die ‘in’ mijn werk vaak tegenkom. De oplettende lezer kan hierin al een aantal elementen van ACT ontdekken, zoals de therapeutische ACT houding: niet-oordelend, accepterend, en ondersteunend om de cliënt met compassie te leren kijken naar het eigen gedrag. Gedrag dat al dan niet effectief (meer) is, afhankelijk van de context. De cliënt oefent zo ook al met perspectief nemen, defusie en verschuiven van zelf als content naar zelf als context. ‘Ik ben niet mijn verhaal en het verleden bepaalt niet mijn toekomst, ik heb een keuze.’ In het bekrachtigen van de keuze voor wandeltherapie vanuit haar persoonlijke waarden, worden de eerste stapjes gezet naar het ontwikkelen van een duurzaam patroon van toegewijd handelen. 

Wandelen, hier & nu

 

Ik laat haar aanvankelijk vooral haar verhaal vertellen en stel hier en daar wat vragen ter verduidelijking of om verbanden te onderzoeken tussen gedrag en context, vroeger en nu. Op een gegeven moment vraag ik haar, wat ze eigenlijk onderweg van de omgeving gezien heeft? En of ze zich bewust is van het hoge tempo waarin ze loopt en spreekt? Zo breng ik voorzichtig haar aandacht naar het hier en nu en naar haar patroon van alsmaar doorgaan, voorbij aan zichzelf en haar gevoel. Ze excuseert zich, ze ziet nu pas ‘hoe mooi het hier eigenlijk is’, en er wordt direct nog een patroon zichtbaar: de gerichtheid op de ander en neiging zichzelf kleiner of ondergeschikt te maken. Ik vraag haar om even te vertragen en zelfs stil te staan. We doen een zintuigenoefening om haar aandacht nog meer naar het huidige moment te brengen. Ze kijkt, ze luistert, ze ruikt en voelt en ze kan zelfs een beetje de lucht proeven. Ze glimlacht terwijl ze haar ogen sluit. ‘Wat een genot! En wat heb ik dit gemist.’ Ze legt uit hoe ze door het alsmaar doorrennen amper nog tijd en ruimte voelt voor ontspanning en opladen. En ze herinnert zich weer hoe ze als kind al graag buiten was, op zoek naar bloemen en vlinders, spelend en lachend, zonder zorgen.

Zo vervolgen we ons pad en haar reis naar een meer waarde(n)vol leven. Vrijwel iedere sessie zetten we een kortere of langere mindfulness oefening in, zoals hiervoor, of een variatie daarop, voor meer aandacht in het hier & nu. Soms om te landen aan het begin van haar sessie, soms om te kalmeren aan het eind, soms gaandeweg om haar te helpen uit haar hoofd te komen, meer in contact met haar lijf & hart. Ook bewust aandacht richten op haar looptempo en ademhaling werken goed, evenals het trainen van vertragen én verdragen. Want niet zelden was ze te moe, onrustig of emotioneel, of snel afgeleid om zich goed te kunnen focussen. En dat helpt om te leren accepteren, om zich open te stellen voor wat er is en te oefenen met bereidwilligheid. Dat laatste doen we ook samen, door bijvoorbeeld onze wandelsessies ook door te laten gaan met ‘slecht’ weer, veel muggen in het bos of obstakels op het pad. Veel van deze ervaringen dienden tegelijk ook als metafoor, om bepaalde inzichten met ervaringsgerichte oefeningen kracht bij te zetten, zoals in ACT gebruikelijk is.  Zodat het hoofd, het hart en het lijf weer meer in verbinding komen en je het niet alleen bedenkt, maar ook kunt voelen en uiteindelijk wéét.

Beelden & symboliek

Zo vroeg ik haar regelmatig om een natuurvoorwerp (een tak, steen, blaadje…) of ander beeld in de natuur (boom, struik, bepaald uitzicht) aan te wijzen wat symbool stond voor haar beleving. Een beeld zegt immers meer dan 1000 woorden en het hielp ons beiden om beter te begrijpen wat ze voelde of dacht, er vanuit verschillende perspectieven naar te kijken (letterlijk en figuurlijk) en om er soms ook nieuwe ervaringen aan te koppelen. Zo kun je niet alleen over een obstakel heen, maar soms ook eronder door, eromheen of het gewoon aan de kant leggen… al dan niet met hulp of een dosis humor.

Soms zaten haar gedachten en overtuigingen haar te zeer in de weg. ‘Ja maar, ik moet, het hoort…’ Het kwam allemaal voorbij. Hier konden we dan mooie defusie oefeningen toepassen, zonder dat het gekunsteld of geforceerd overkwam. We plaatsten ze simpelweg als blaadjes op het water in de beek waar we langs liepen, of op wolkjes in de lucht, en lieten ze voorbij drijven. Of ik liet haar voor elk oordeel of regel een tak pakken en meenemen, totdat ze ze amper nog kon dragen. ‘Waarom doe ik dit eigenlijk?’ Precies, en de creatieve hopeloosheid wordt aangeboord. Je kunt ervoor kiezen ze met je mee te blijven dragen, of ze naast je neer te leggen en je pad veel lichter te vervolgen. En waarheen dat pad mag gaan? En hoe, met al haar angsten en zorgen? Dat speelden we letterlijk uit op een kruising in het bos.

Pad A vs. Pad B. Rechts het brede, bekende pad volgens haar regels en patronen, of links, richting haar waarden, nieuw en avontuurlijk, zonder duidelijk zicht op wat er na de bocht zou komen.

Haar lijf vertelde haar precies hoe het zou voelen, de opwinding en de zenuwen. Ze voelde zichtbaar meer plezier op dat laatste pad, en meer rust en hangende schouders bij dat eerste. Je snapt, die keuze was hierna zo moeilijk niet meer!

Licht & luchtigheid

Wandeltherapie geeft zo veel mogelijkheden om allerlei ACT metaforen en ervaringsgerichte oefeningen in te voegen, en het voelt heel natuurlijk. Touwtrekken met een monster, de metafoor van de bus en het creëren van een waardenkompas, het kan allemaal buiten én het maakt het nog tastbaarder en rijker. Eenmaal bezig komen de associaties en creativiteit vanzelf en het brengt letterlijk meer licht en luchtigheid in de therapiesessies, terwijl je samen de diepte in duikt. Patronen worden direct zichtbaar, je hoeft ze maar te observeren. En zo naast elkaar, in de frisse buitenlucht, ben je beiden meer present en gelijkwaardig, hetgeen de relatie en daarmee het therapeutisch effect versterkt. 

Bovendien krijg je er buiten tal van voordelen bij. Zo werkt de natuur bewezen kalmerend en ontspannend, met verlaging van de harstlag, bloeddruk en cortisolspiegels en een rustigere ademhaling. Pijnklachten verminderen, stemming verbetert en mensen ervaren meer positieve gevoelens en minder negatief affect. Piekeren wordt minder en de concentratie, het geheugen, executief functioneren en energie worden juist beter. Wandelen brengt je letterlijk en figuurlijk in beweging, waardoor je ook leert spanning reguleren, werkt aan een gezonde leefstijl en ’s nachts beter slaapt. Over de boost aan je immuunsysteem nog niet gesproken; fysieke weerbaarheid is immers een belangrijke voorwaarde voor mentale weerbaarheid. Én de natuur spiegelt wat écht belangrijk is in het leven, hoe alles voorbij gaat én weer terugkeert (dag en nacht, eb en vloed, de seizoenen…), en dat alles goed is zoals het is, zonder oordeel. 

Ga je mee buiten spelen?

Meer weten?

Voor meer inspiratie en praktijkvoorbeelden over Buitenpsychologie en het therapeutisch effect van de natuur en bewegen, lees dan het gloednieuwe gelijknamige boek van De Buitenpsychologen, Irina Poleacov & Christel Westgeest. 

Wil je meer leren over ACT als therapievorm en wat daarin de belangrijkste pijlers zijn? Lees er hier meer over.

Zelf eens een wandelsessie ervaren of leren hoe je de natuur in je werk kunt integreren? Kijk dan verder op deze website voor de mogelijkheden of neem contact op! 

Een hartelijke groene groet,

Katinka.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *